Koncepti libër hyjnor
Kuptimi leksikor i fjalës arabishte kitab është “shkruaj” dhe “dokument i shkruar”. Kurse në terminologjinë fetare, “kitab quhet tërësia e fjalëve që Allahu ua ka komunikuar Profetëve për të bërë të ditur se ç’kërkon prej robve të vet dhe për t’u treguar atyre rrugë në këtë drejtim, si dhe forma e shkruar e fjalëve të Tij”.
Librat e zbritur për Profetët quhen libra hyjnorë sepse janë dërguar nga ana e Allahut, pra, kanë prejardhje hyjnore, sepse në fjalët dhe përmbajtjen e tyre nuk ka asnjë kontribut njerëzor. Ngaqë librat hyjnorë janë të zbritur nga lartësia e Allahut, quhen kutubu munzele ose libra qiellorë.
Domosdoshmëria e besimit te librat hyjnorë
Një ndër bazat e besimit është edhe besimi te librat hyjnorë. Besimi te librat hyjnorë është një ndër kushtet për t’u quajtur musliman. Kuptimi i besimit te librat hyjnorë është besimi se disa Profetëve u janë zbritur libra nga ana e Allahut dhe pranimi pa bërë dallim se përmbajtja e plotë e këtyre librave – me formën origjinale me të cilën janë zbritur – është e drejtë dhe e vërtetë. Ajeti në vijim i Kuranit bën të ditur se besimi te librat e zbritur nga Allahu është një nga bazat e besimit dhe se ata që i mohojnë këta, janë persona që janë shmangur dhe larguar në kuptimin e vërtetë të fjalës nga e vërteta: “O ju që keni besuar! Besoni Allahun, të Dërguarin e Tij, Librin që ia ka zbritur të Dërguarit të Tij dhe Librin që e ka zbritur më parë. Kushdo që mohon Allahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij, të Dërguarit e Tij dhe Ditën e Kiametit, ai, me të vërtetë, ka dalë nga rruga e drejtë!” (Nisa, 4/136)
Edhe Profeti ynë, besimin te librat hyjnorë e ka përmendur mes bazave që duhen besuar nga çdo musliman. Në hadithin e njohur Xhibril ku radhiten bazat e besimit dhe në hadithet e tjerë, Profeti u ka bërë të ditur njerëzve hapur se u duhet besuar edhe librit të zbritur atij vetë, domethënë, Kuranit, edhe librave qiellorë të dërguar para tij.
Nevoja për librat hyjnorë
Meqë ne jemi qenie të paafta për ta njohur Personin e Tij, Krijuesi i Lartë kërkon të na e bëjë të njohur veten me anë të atributeve të veta si dhe me anë të veprave të veta që janë shfaqje të këtyre atributeve. Këto vepra mund t’i trajtojmë në dy grupe: veprat e atributit Fuqi (Kudret) dhe veprat e atributit Fjalë (Kelam).
Në është me vend të shprehemi kështu, gjithësia është si një libër i dalë nga lapsi i fuqisë së Zotit, pasi çdo gjë ekzistente që zë vend në këtë sistem ekzistence, është si një gjuhë që na tregon për Të, që na jep informacion për Të! Secila prej këtyre veprave është një letër e shkruar, një fjalë e thënë pa zë, një libër, të cilat na tregojnë ca gjëra, na njoftojnë për cilësitë e autorit dhe qëllimin e tij.
Allahu i Lartë që ua bën të njohur veten robve të vet me anë të veprave të veta që ua mbushin mendjet robve me mahnitje dhe admirim, gjithsesi, me fjalët e veta do të njoftojë edhe për ekzistencën dhe qëllimin e vet. E shprehur ndryshe, duke mos ia lënë ekzistencën dhe qëllimin vetëm dëshmisë së veprave, do të flasë personalisht për to. Ja, pra, me librat e dërguara me ndërmjetësinë e Profetëve, Allahu (xh.xh.) u ka folur njerëzve.
Allahu nuk e ka për detyrë ose të detyruar të dërgojë libra ose të flasë. Kjo është krejtësisht një favor hyjnor i Tij për robtë e vet dhe një ndihmë, sepse njerëzit janë nevojtarë për një favor dhe ndihmë të tillë.
Si përfundim, mund të themi se vetëm me anë të parimeve që ia mësojnë librat hyjnorë, njeriu mundet ta njohë drejt dhe saktë Krijuesin e vet dhe të arrijë lumturinë e kësaj bote e të jetës së pasme me rrugën më të shkurtër e më të sigurt.
Cilësia dhe forma e komunikimit të librave hyjnorë Profetëve
Në literaturën islame, për komunikimin hyjnor përdoret termi i përgjithshëm vahj. Kuptimi leksikor i fjalës arabishte vahj është hedhje fjale, pëshpëritje, bërje shenjë, frymëzim, sugjerim, njoftim radhazi dhe fshehtazi. Kurse si term, vahji është “njoftimi nga Allahu i orientimeve dhe urdhrave robve të vet të zgjedhur si të dërguar, drejtpërdrejt ose me ndërmjetësimin e një engjëlli dhe me anë të një rruge të pazakonshme e të fshehtë”.
Njohja dhe kuptimi i cilësisë së vahjit është i pamundur për ne, njerëzit, që nuk e kemi përjetuar atë gjendje. Prandaj, si njerëz dhe nga këndvështrimi njerëzor, ne e pranojmë se vahji është i arsyeshëm dhe i detyrueshëm, ndërsa nuk merremi me thelbin dhe cilësinë e tij.
Edhe për sa u përket formave të ardhjes së vahjit, meqë askush përveç Profetëve nuk do të mund t’i perceptojë dhe njohë, mund t’i mësojmë jo me arsyetim, por vetëm si të na i thonë ata vetë. Në Kuran bëhet fjalë për tre lloje vahji:
“Asnjë njeriu nuk i është dhënë t’i flasë Allahu, përveçse me anë të vahjit ose pas perdes, ose me anën e një Kumtuesi (Engjëlli) të dërguar me lejen e Tij, për të shpallur vullnetin e Tij!” (Shura, 42/51)
Në fenë islame, vahji, siç tregohet në ajet, është realizuar me njërën prej këtyre formave:
1) Zoti e ka lënë mesazhin drejtpërdrejt në zemrën e Profetit (ilká).
2) Zoti ua ka drejtuar urdhrat dhe kërkesat shqisave të jashtme e të brendshme të Profetëve, si veshët dhe ndjenjat.
3) Zoti ka dërguar si përfaqësues një engjëll të ngarkuar me detyrën e sjelljes së vahjit, i cili ka marrë një formë dhe trajtë të caktuar.
Zoti ua ka njoftuar urdhrat dhe mesazhet Profetëve të mëdhenj që kanë qenë njerëz me pajisje të jashtëzakonshme, me njërën prej këtyre tre rrugëve dhe, në shumicën e rasteve, ua ka mësuar sistemin e vet njerëzve duke ngarkuar me punë, për këtë, një engjëll. Kurani dhe suneti autentik kanë bërë të ditur se engjëlli i vahjit është Xebraili.
Profetët e kanë marrë vahjin në gjendje të vetëdijshme. Gjatë vahjit nuk ka ndodhur që ata ta humbin veten dhe vetëdijen, përkundrazi, të bëhen të vetëdijshëm në shkallën më të lartë, ta përqendrojnë krejtësisht vetëdijen. Mbi këtë gjendje të Profetëve, Allahu tërheq vëmendjen – në personin e Profetit Muhamed (s.a.s.) – në këtë mënyrë:
“… Mos nxito në leximin e Kuranit me gjuhën tënde. Ne e kemi për detyrë t’i mbledhim pjesët e tij e ta lexojmë atë. Dhe, kur ta lexojmë atë, ti përcille leximin e tij!” (Kijame, 75/16-18)
Ky ajet tregon se, gjatë vahjit, Profeti e ruan tërë vëmendjen dhe vetëdijen.
