NËNA
Për nënën thonë, dhimbja s’ka fund…
Përher’ i dhimbsur zër’ i zemrës, i penzës, i nënëzës…
Mes kalimtarëve krijesa më e nderuar është nëna. Teksa ecën mbi tokë, ajo është një kokë ndër qiej, nën këmbët e së cilës lulëzon Parajsa. E shtrenjtë është, sa që ta mbartësh pluhurin e çorapeve të saj e me to të mundësh e të lyesh sytë, e po aq të lartësuara janë edhe fytyrat që përulen gjer pranë këmbëve të tyre, për Fronin e Lartësuar. Nëna është një krijesë vajtonjëse. Një krijesë që veç klith dhe vajton gjatë gjithë jetës… Amësinë e saj e mban në këmbë fëmijë; ai që i drejtohet dhe “nëna ime!” i thotë… Kur nuk e ka një fëmijë të tillë, askush nuk është nënë. Ëndrra dhe frymëzimi i vetëm i jetës së një nëne është fëmija, e rrallëherë ndonjë gjë tjetër; diçka si prej shpirti, si prej fryme, diç krejtësisht ideale…
Ka nëna që fëmijën e prurë në jetë ia dedikojnë rrugës së më të Vërtetit e më të Drejtit. Ka nëna që duan të kenë një fëmijë, por megjithëse përgjërohen përgjatë gjithë jetës, ikin nga kjo jetë pa e arritur atë. Ka nëna, të cilave u kërruset shpina nga barra e llogarisë rëndë të fëmijës, sa që mund të arrijë e të thotë: “Ah të kisha vdekur shumë kohë më parë, e tanimë të më kishin harruar të gjithë.” Ka nëna që fëmija i kthen ato në përmendore, aq sa kryet u arrijnë gjer në lartësitë qiellore. Por ka edhe nëna që fëmija i rrënon, duke i turpëruar në sytë e të gjithëve. Ka nëna, që në sarajet e faraonit janë dritë e syve e mbarë një populli, por ka edhe nëna që jetojnë në qelën e Profetit, por të katandisura në robinja të djallit. Ka nëna, të cilat janë të heshtura, që askush nuk i njeh përgjatë gjithë gjithë jetës, e askush nuk ua di fytyrën; mirëpo prej tyre mbijnë e gjelbërojnë veç trëndafila dhe barëra aq gjelbërisht të bukur. Ka nëna që nuk ka legjenda që t’i nxënë, të cilat pushtojnë zemra e mendje pa fund, duke i ngjitur drejt lartësive qiellore. Por ka edhe nëna të mbetura në letër, në penë, në romane…
Toka është nënë për farën; burimi është nënë për ujëvarën; Havaja është nënë e mbarë njerëzimit; Merjemi për Shpirtin; Emineja për gjithë të vërtetën, për të fshehtën e ekzistencës, për zemrën e çdo fshehtësire…
Ka nëna të mira, por ka edhe nëna të këqija. Shpirtin për të ta sakrifikosh, e meriton nëna e mirë; po e keqja, ç’të thuash për nënën fatkeqe.? Për atë nënë që nuk e ka bërë dot fëmijën të qeshë, apo që nuk ka arritur t’i qeshë buza sadopak për fëmijën e saj, nëse nuk ka parë qoftë edhe një ditë të bardhë të vetme…
Nëna dhe fëmija, dy trupa dhe një shpirt. Fëmija është një pjesë prej trupit të nënës, një “i dashur që ta prushit zemrën” teksa e mban në prehër, ai buçko që ecën këmbadoras, në mësim e sipër, për të hedhur hapat e parë, e deri te ndarjet njëra pas tjetrës për arsyet nga më të ndryshmet. Fëmija është si një copëz prushi që djeg, si një heshtë që ngulet lehtë e padurueshëm në zemrën e nënës…
Koha e rritjes, jeta shkollore, mosha e ushtrisë… secila syresh përbën një periudhë të vuajtjes që nënës ia bien zemrën te goja nga njëri çast në tjetrin. Në çdo zig-zag të jetës së tij, nëna derdh sa e sa lot: kur ai duhet të shkojë në shkollë, e ajo të ndahet prej tij, kur atij i vjen koha për t’u martuar e larguar, apo kur i vjen dita për ta lënë që të shkojë ushtar… Po, ajo vetëm qan, duke lëshuar pikla të njoma, si të ish një re e mbushur prej avujsh. Edhe pse ka edhe çaste kur ajo ulet e duket se ka gjetur qetësinë, herë-herë ajo edhe mbytet në lotët që zënë t’ia përmbytin të dy sytë. Ajo e quan dhuratën më të çmuar atë fëmijë, të cilin e flijon për hir të gjërave që i ka më të shenjta, për atdheun, apo për nderin e saj e të familjes dhe së këndejmi e gjen edhe qetësinë. Po ai që largohet nga jeta për hir të asgjëje? Ja këtu i lidhet gjuha e i bëhet nyje nënës.
Ajo i thur vargje kënge fëmijës së rënë dëshmor kundër mohuesve dhe i këndon atij edhe njëherë ninulla dhe me to i jep forcë edhe vetes.
“Këtu i thonë Jemen,
Trëndafili është i egër,
Kush ikën më nuk vjen
E pse të shastisesh,
S’ka ç’për t’u shastisur.”
Para syve ia beh një siluetë dëshmori, në veshë jehon zëri i tij i ngjashëm me murmurimën e lumenjve të Xhenetit:
“Qafiri Krimenë e mori, moj nën-o,
Armiku atdheun rrethoi, nën-o,
E nderin përtokë na e shkel, nën-o,
Ndaj, atje do t’iki dhe unë…”
Ka edhe të atillë që ia zënë rrugën e i tregojnë vendin mohuesit që i kanoset Krimesë; ka edhe të atillë që e harrojnë Plevnen dhe dalin për t’u argëtuar përgjatë brigjeve të Tunës. Ja, këta janë ata që ia dërrmojnë zemrën së shkretës nënë. Armiku i flisë së parë, e miku i flisë së re; ç’t’i thotë nëna kësaj dileme të ngatërruar…!
Ah moj nëna ime fatkeqe! Nëna ime me zemrën të copëtuar, me trup të kërrusur e sytë të mbushur plot; nëna ime që rreh gjunjët fort e flokët vendit do t’i shkulë! Kush t’i bëri ty të gjitha këto? Kush ta vrau frytin e zemrës, kush ta shoi dritën e syrit? Na e trego, që t’i thyejmë ne ato duar. T’i hedhim ujë atij zjarri që zemrën ty kërkon të ta përzhitë…
Mos qaj më, o nënë! Se retë e krijuara prej lotëve të tu janë ngjitur gjer pranë Fronit Hyjnor! Shih se si atje tashmë kanë filluar të shkëndijojnë vetëtima, e këtu ka filluar të lindë atmosfera e një fare që kërkon të mbijë… Po vijnë, që të t’i rregullojnë ato balluke të shpurpurisura. Pas britmës sate jemi duke ngarendur të gjithë. Në buzë kemi melodinë e çlirimit, në duar këmishën e Jusufit, po u drejtohemi me sihariqin e gëzimit atyre syve të përlotur dhe rrudhave të bukura të shtrira mbi ballin tënd. Po e vëmë ballin në prehrin tënd, që të të kërkojmë ndjesë në emër të mbarë bashkësisë së mëkatarëve, të gjejë fund kjo furtunë e heshtur e jotja, të të shërohen ato plagë që ende rrjedhin gjak, nëna ime…!
