1. Pafajësia specifike e profetëve -ismet- në sensin leksikologjik dhe terminologjik
Një prej vetive të profetëve është edhe pafajësia e tyre dhe të qenit pa asnjë mëkat. Kjo cilësi emërtohet “Ismet”.
Në fjalor, ismet ka kuptimin “mbrojtje, ruajtje, moslejim ose i mbrojtur, i ruajtur”. Kurse në terminologjinë islame nënkupton të mbrojturin e të gjithë profetëve – me mirësinë e Zotit – nga të gjithë mëkatet, të vogla apo të mëdha. Pra, Allahu (xhel’le xhelaluhu) nuk ia njeh asnjëherë mundësinë e të mëkatuarit njeriut që ka zgjedhur profet… Ai nuk i lejon profetët të hyjnë në gjynah.
Ky term përmendet edhe në Kur’an në nocione të ndryshme, siç do ta shohim në disa shembuj të mëposhtëm.
Kur Profeti Nuh a.s. i flet të birit:
– “O biri im, hip me ne e mos u bëj me mohuesit!”
ai i përgjigjet:
- “Unë do të strehohem në një mal i cili do të më ruajë nga uji”.
Folja “jea’simuni” që kalon në këtë ajet, vjen nga rrënja A-S-M, që është e njëjta rrënjë me emrin ismet dhe do të thotë “mbrohem”. Profeti Nuh i përgjigjet të birit me një tjetër fjalë, që vjen nga e njëjta rrënjë: “La Asimel- yeume min emril-lah – Sot askush nuk do të kursehet nga dënimi i Allahut” (Hud, 11/43). Përdorimi i fjalës Asim, si në kuptimin e vet, si në kuptimin Masum, nuk ka ndonjë ndryshim të madh. Në të dy rastet, kur Asim ka kuptimin “mbrojtës” dhe Masum “i mbrojtur”, kuptimi sillet rreth boshtit të rrënjës ismet.
Për të treguar pafajësinë e pastërtinë morale të Jusufit, Zelihaja shprehet kështu: “Jam përpjekur ta josh, por ai është ruajtur nga gjynahu” (Jusuf 12/32). Fjala istea’seme që kalon në ajet, është e të njëjtës rrënjë dhe njëkohësisht, ka edhe kuptimet “u mbrojt, u largua, u pengua”.
Në ajetin (Al – Imran 3/103) fjala i’tea’semu, që është gjithashtu e të njëjtës rrënjë, ka kuptimin “të mbahesh fort pas diçkaje që të mos rrëzohesh, të mos shkëputesh, të shtrëngosh fort diçka”. Këtu shpreh urdhrin për t’u mbajtur fort pas litarit të Allahut. Kush mbahet fort pas atij litari, është i ruajtur nga humbja e nga rënia.
Në ajetin e mëposhtëm, sërish folja yea’simuke ka të njëjtin kuptim:
“Uallahu yea’simuke minennas” “Allahu të ruan ty prej njerëzve”. (Maide 5/67)
2. Çdo profet është i ruajtur nga mëkati
Të gjithë profetët janë pa gjynahe. Në jetën e tyre nuk bëhet fjalë për asnjë lloj devijimi. Ata janë njerëz të jashtëzakonshëm, të krijuar në mënyrë të shenjtë e të zgjedhur. Ata nuk janë thjesht të mirë, por elita e të zgjedhurve mes më të mirëve. (Haxhxh 22/75) [1]352. Dhe gjatë gjithë jetës së tyre, ata nuk e kanë cënuar as edhe një grimë këtë shenjtëri e këtë veçanti.
Profetët kanë karakter të kulluar, shpirt sublim dhe ndjenja krejtësisht të dëlira. Gjithë reflektimi i të vërtetës së ardhur nga Allahu (xh.xh.), kristalizohet te ata ashtu sikur transmetohet, përjetohet e ndjehet prej tyre në të gjitha përmasat e saj. Ata janë si një burim i kristaltë, si një pikë uji e kulluar, që reflekton e pasqyron të gjitha rrezet e diellit; në zemrat e tyre as drita nuk përthyhet dhe as spektri i saj nuk pëson humbje.
Po, ashtu është; dhe arsyeja e kërkon të jetë ashtu. Sepse profetët ndodhen mes nesh me detyrën e shenjtë të kumtimit… Qëllimi i ekzistencës së tyre është kumtimi. Kështu që ata janë të parët që përballen me normat e me urdhëresat e Zotit… dhe ata i përcjellin këto urdhëresa ashtu siç i marrin. Nëse profetët nuk do të kishin një strukturë të tillë të dëlirë shpirtërore, atëherë nuk do të ishin të suksesshëm në përcjelljen e mesazheve hyjnore, ashtu siç u shpallën nga Zoti. Përndryshe, shpallja hyjnore përplaset në një karakter që e ka humbur kristalitetin, në ndjenja të turbulluara dhe në ndërgjegje të privuar nga dëlirësia, thyhet sikur përthyhet rrezja e dritës dhe shndërrohet sikur shndërrohet ngjyra e dritës; pastaj, merr formë në një botë sipërfaqësore, në muzgun e ndjenjave e mendimeve individuale dhe, dashje pa dashje, e humb origjinalitetin e tjetërsohet. Karakteri origjinal i shpalljes, urdhëresës e vullnetit hyjnor, tjetërsohet e humbet.
Njëkohësisht, profetët kryejnë funksionin e një pasqyre për të na përcjellë misteret e Shenjtërisë dhe të Karakterit Hyjnor. Kjo pasqyrë duhet të jetë detyrimisht e pastër, në mënyrë që të vërtetat që pasqyron në vetëdije, të jenë krejtësisht të sakta.
Njerëzimi i mëson të gjitha normat fetare të besimit, adhurimit dhe veprimit në sajë të profetëve. Njerëzit duhet të shohin te ata fenë dhe besimin në mënyrën më të saktë e më të përsosur, që t’i pasojnë ata e të arrijnë kështu të fitojnë lumturinë edhe në këtë botë, edhe në botën tjetër… e nëse këta prijës e udhërrëfyes për njerëzimin mund të gabojnë ose mëkatojnë, nuk ka se si të jetë e ligjshme që njeriu t’u bindet atyre. Bindja ndaj profetit është e lidhur drejtpërsëdrejti me nevojën e njeriut për t’u orientuar. Nevoja e njeriut për orientim është në kundërshtim me bindjen ndaj një njeriu që gabon e devijon.
Jo, asnjë profet nuk ka kryer as edhe një gjynah, përkundrazi, secili ka pasur një mënyrë jetese më të bukurën, më të përsosurën, me veprimet e sjelljet që e kanë karakterizuar dhe gjithnjë jetesa e tyre ka qenë në një drejtim të vetëm. Është e vështirë të besohet se dikush, që nuk është për vete i denjë për parajsë, t’ia dalë mbanë të marrë njerëzit për dore e t’i sjellë ata në rrugë të mbarë drejt parajsës. Sepse Zoti i ka dërguar të gjithë profetët me qëllimin që t’i bëjnë njerëzit të denjë për parajsë.
Në themel të epërsisë të padiskutueshme të besimit të bazuar në shpalljen hyjnore ndaj gjithë sistemeve e teorive njerëzore, qëndron pikërisht pafajësia e veçantë e profetëve. Po të mos ishte kështu, edhe rezultati do të ishte ndryshe.
Natyrisht që edhe para profetësisë së tyre, profetët kanë pasur idealet e qëllimet e veta individuale… nuk ka asnjë problem në pranimin e këtij fakti. Këtu kemi parasysh edhe dhimbjen shpirtërore të të Dërguarit të Zotit para shpalljes hyjnore, kur kalonte kohë të tëra në malin Nur duke medituar e duke vuajtur për njerëzit; si duket, kjo dhimbje ishte brenda përmasave të idealeve të tij individuale. Vërtet që ai kishte një qëllim, një ideal; njerëzimi duhej shpëtuar me çdo kusht nga kjo kënetë ku po lëngonte. Po ja që caku i potencialit të tij individual mbaronte këtu. Receta për shpëtimin e njerëzimit nuk ishte as e tij dhe as e mendimeve të tij. Ajo recetë do të vinte drejtpërsëdrejti nga Zoti, me anë të shpalljes hyjnore. Këtu është pika ku idealizmi ndahet nga shpallja. Njëri është tërësisht njerëzor, tjetra krejtësisht hyjnore. Ndaj dhe i Dërguari që do t’i dilte zot këtij sistemi hyjnor, duhet të zotëronte një strukturë shpirtërore krejtësisht të ndryshme nga ajo e idealistëve të tjerë, ashtu siç edhe e kishte.
Në këtë pikë dua të përmend edhe diçka. Ashtu sikur profetët janë ndryshe nga idealistët e tjerë dhe kanë një pafajësi totale, ashtu edhe njerëzit që pasojnë një profet dhe janë populli i tij, duhet të kenë një strukturë e një pafajësi të ngjashme. Për mendimin tim, kjo është dhe gjëja që dallon popullin e një profeti nga turmat e tjera!
Pa dyshim, çdokush duhet të ketë një ideal. Njerëzit pa ideale ndjehen pa orbitë, pa qëllime. Një sulltan i fjalës, thotë: “Nëse një ideal sublim nuk ekziston, ose harrohet, ose lihet pas dore, gjithë aftësia e të menduarit përqendrohet te uni”.353
Dëlirësia e pafajësia është pjesë e pandarë e qenies së profetëve, është karakteri i tyre, virtyt dhe strukturë themelore e ekzistencës së tyre. Edhe në fytyrën e hënës, edhe në trupin e diellit mund të gjenden ca hije e njolla të zeza, po në shpirtin e një profeti nuk mund të strehohet as hija më e zbehtë e mëkatit.
Nëse një njeri që ka arritur afërsinë e Zotit bën një mëkat, si për shembull, nëse thotë pa dashje një fjalë pa vend, gjatë gjithë jetës ai e vuan këtë thellë në ndërgjegje. Po sikur ta zëmë se një fjalë e tillë, megjithëse larg mendsh, të dalë nga goja e një profeti? Vuajtja e tij nuk do të pushonte deri në Ditën e Ringjalljes.
Kjo është arsyeja që Profeti Ibrahim, edhe Ditën e Gjykimit madje, përjeton sëmbimin e ndërgjegjes për tre fjalitë aluduese354 të thëna gjatë jetës dhe i përcjell për te Hz. Musa personat që kërkonin ndërhyrjen e tij për shpëtim355. Këtu dua të theksoj se aludimi nuk është gënjeshtër, po një mënyrë komunikimi për t’i tërhequr bashkëfolësit vëmendjen drejt një kuptimi jashtë teme.
Edhe ai, edhe gjithë profetët e tjerë, e kanë ndërgjegjen po kaq të ndjeshme dhe të mbyllur përballë çdo mëkati.
Gjatë shtjellimit të kësaj teme, qëllimi ynë ishte të shpjegonim pafajësinë e ismetin e të Nderuarit Muhamed. Po që të gjithë profetët, me shprehjen e të Dërguarit të Allahut, janë Ebnau allat356 – bijtë e të njëjtit baba. Ata janë të gjithë bij të rritur e të edukuar në strehën e të njëjtit baba. Për këtë arsye nuk do të kalojmë pa prekur qoftë edhe shkurtimisht, atributin ismet te të gjithë profetët. Veçanërisht do të ndalemi te ato personalitete të jashtëzakonshëm e shpirtra të lartë, të cilëve u është hedhur baltë e janë paraqitur shumë ndryshe nëpër librat e shenjtë të mëparshëm, tashmë të deformuar dhe tepër larg nga origjinali, si dhe do të shtjellojmë veçanërisht personalitetet e tyre nën rrezet e Kur’anit Famëlartë, duke nxjerrë në pah shpifjet e gënjeshtrat që u janë mveshur.
Por tema jonë kryesore, ashtu siç e theksuam edhe më lart, është Profeti Muhamed (a.s.), ismeti i tij dhe pafajësia e virtyti i tij.
Çdo profet, pa përjashtim, është i virtytshëm e i mbrojtur nga mëkati. Ndërsa i përzgjedhuri Muhamed (a.s.) është më i virtytshmi i të virtytshmëve, më i pastri i të pastërve; i tërë karakteri i tij është brumosur me reflektimet e të Vërtetës Hyjnore dhe në pasqyrën e kulluar të shpirtit të tij është pasqyruar çdo çast shëmbëlltyra e atributeve të Zotit. Pa dyshim që një karakter i tillë specifik dhe një shpirt i tillë i mbushur me ndjenjë, do të ishte më i Virtytshmi i të Virtytshmëve. Për një çështje sublime e të veçantë, Allahu (xh.xh.) ka zgjedhur posaçërisht njerëz të veçantë, që janë të aftë të mbajnë mbi shpatulla rëndesën e asaj çështjeje; këta janë profetët. Zoti, në lidhje me misionin e tyre të dallueshëm, i ka ruajtur e mbrojtur profetët në mënyrë të veçantë. Kjo nënkupton pajisjen e tyre me atributin e pafajësisë –ismet– dhe ruajtjen e pozicionimin e tyre në horizontin më të largët prej mëkatit. Natyrisht, sepse profetët janë të detyruar ta ruajnë në çdo çast atë pozitë të lartësuar e të përsosur, në mënyrë që t’i prijnë e t’i tregojnë rrugë gjithë njerëzimit. Çdo cep i pelerinës së tyre duhet të jetë larg njollave e papastërtive, në mënyrë të tillë që sytë e atyre që janë vënë pas atij prijësi dhe kanë hyrë nën udhëheqjen e tij, të mos shohin në drejtime të tjera. Profetët janë udhërrëfyesit e dorëzanët e udhëtimit të njerëzimit drejt Allahut (xh.xh.) dhe drejt miratimit të Tij. Por aprovimi i Allahut (xh.xh.) e kënaqësia e Tij nuk mund të jenë pranë mëkatit, qoftë ai edhe më i vogli e më minimali. Kështu, është e pamundur që dikush që ndodhet vetë larg miratimit të Zotit, të udhëheqë të tjerët drejt Tij. As që mund të bëhet fjalë për diçka të tillë. Ndaj dhe mundësia që ndonjëri profet t’i afrohet mëkatit, thjesht nuk ekziston.
3. Profetët janë të mbrojtur ndaj mëkateve të mëdha e të vogla
Sipas mendimit të shumicës së dijetarëve islamë, profetët janë të mbrojtur nga çdo lloj mëkati, qoftë i madh apo i vogël. Nuk bëhet fjalë që ata të kenë kryer qoftë edhe më të voglin e mëkateve edhe disa gabime a lëkundje që u janë veshur disa profetëve, së pari, nuk klasifikohen në kategorinë e mëkatit, së dyti, këto janë lapsuse të ndodhura para se t’u ngarkohej misioni i profetësisë. Sidoqoftë, profeti është i mbrojtur edhe nga mëkati, edhe nga ato lëkundje a devijime të lehta, të cilat në terminologji i quajmë “dhele” ose lapsus. Ato janë cilësuar të tilla në aspekt të pozitës dhe të gjendjes specifike të profetëve. Këto lapsuse nuk cilësohen aspak si gabim apo si lëkundje për njerëzit e thjeshtë e të zakonshëm, po mund të cilësohen të tillë për “mukarrebin”, të përafruarit, duke marrë parasysh afërsinë e dhe pozitën e tyre pranë Zotit. Rrjedhimisht, kam idenë se do të ishte e gabuar që çështjen e “lapsusit” ta konsideronim si një çështje të rëndomtë, pasi kjo është diçka që i përket drejtpërdrejt gjendjes së tyre specifike.
Si është e mundur që profetët të mos jenë të mbrojtur nga çdo lloj mëkati, si është e mundur që ata të devijojnë, kur edhe ne, në lidhje me specifikat tona njerëzore, tregohemi aq të kujdesshëm e bëjmë kontrolle e hulumtime nga më të detajuarat edhe për një njeri që duam ta emërojmë në një post që kërkon pak besim e siguri? Po kur dikujt i besohet një mision e një post aq sublim, siç është profetësia!… atëherë kontrolli, prova e sigurisë dhe e besnikërisë së tij, përfshin shtatë breza.
E nëse për poste kalimtare e të rëndomta që i përkasin vetëm kësaj bote, ushtrohet një kontroll i atillë i imtësishëm, atëherë për postin më sublim të njerëzimit, që përfshin një mision e detyrë që i intereson edhe kësaj bote, edhe botës së përtejme, logjikisht duhet një përzgjedhje e detajim edhe më i përpiktë, në përshtatje me rëndësinë e delikatesën e misionit. Kështu që, edhe për personin që do t’i besohet përmbushja e misionit në fjalë, pa dyshim që kërkohet që të jetë i denjë për të.
Mendoni që edhe engjëlli, i cili ka për detyrë t’i transmetojë shpalljen profetit, zgjidhet mes atyre engjëjve që spikasin me besnikërinë e tyre, pastaj i ngarkohet kjo detyrë. Kur’ani i Madhëruar e përmend engjëllin Xhebrail kështu: “… e që është i respektuar atje dhe besnik…” (Tekvir 81/21)
Ai engjëll ishte edhe i bindur ndaj urdhrave të Allahut (xh.xh.), edhe i besuar për të përcjellë shpalljen e tij. Tani, nëse edhe për engjëllin që do të përcjellë shpalljen kërkohen gjithë këto kritere e premisa besnikërie, si të mos kërkohen edhe për profetët, të cilët janë shëmbëlltyra konkrete e shpalljes?
Zoti nuk lejon kurrsesi që një mision i tillë, kaq i shenjtë, kaq delikat, të përfaqësohet nga një njeri hipokrit, hajdut, gënjeshtar, pijanec apo imoral. Këto dobësi morale, që janë të papëlqyeshme edhe mes njerëzve të thjeshtë, nuk mund të pozicionohen kurrsesi në të njëjtën kornizë me një profet. Gjithashtu, është krejtësisht i patolerueshëm qëndrimi i disa ndaj profetëve, që nuk ngurrojnë aspak të shpifin e t’u mveshin atyre lloj-lloj veprimesh të ulëta. Një njeri i njollosur nuk mund të jetë kurrsesi përfaqësues i pastërtisë e i dëlirësisë. Të tillë njerëz nuk mund të quhen profetë. Ashtu si nuk mund të pranohet si krijesë që posedon njëfarë intelekti, dikush që nuk ngurron aspak të hedhë të tilla shpifje mbi profetët.
Është krejt e logjikshme që profetët duhet të jenë larg mëkatit. Po ashtu, edhe ata njerëz engjëllorë, që i kanë dalë zot kauzës sublime të profetëve e që e kanë bërë atë ideal të jetës së tyre, duhet ta kenë shembull e qëllim kryesor atë pastërti e atë virtyt karakteristik të profetëve. Aq shumë, duhet ta përvetësojnë këtë mënyrë jetese, të pastër e të virtytshme, sa duhet të jetë më e rëndë për ta t’i afrohen mëkatit se sa t’i afrohen zjarrit.
Pafajësia –ismet– është një prej atributeve më të rëndësishëm të profetëve. Në fakt, të gjithë profetët e mëdhenj e kanë konkretizuar më së miri pafajësinë që i karakterizonte, në çdo aspekt të jetës së tyre. Madje nuk gjendet askush që të pretendojë se profetët kanë gabuar ose kanë kryer mëkate, përveç disa fragmente që gabimisht kanë zënë vend në tekstet, tashmë të deformuara e larg të vërtetës së librave të kaluar, fragmente që nuk do t’i quaja tjetër, veçse gjepura. Në Kur’an ato personalitete të larta janë prezantuar ashtu siç e meriton karakteri e madhështia e tyre, përmendore morali e virtyti.
Pozita e profetëve në tokë është e njëjtë me pozitën e engjëjve Xhebrail, Azrail, Mikail e Israfil në qiell. Vetëm se ne, nga armata e ndritur e profetëve, njohim vetëm ata që përmend Kur’ani dhe dimë vetëm emrat e tyre. Ibrahim Hakki e ka shprehur me këto vargje zinxhirin e profetëve të përmendur në Kur’an:
“Është domosdoshmëri, thonë disa
të njihen profetët me emrin e vet
në Kur’an, Zoti ka përmendur njëzet e tetë
njëri Ademi, njëri Idrisi, Nuh’u Hudi dhe Salihu
dhe Ibrahimi, dhe Is’haku dhe Ismaili- Dhebihullah*
pastaj Jakubi e Jusufi, Shuajb, Lut e Jahja
Zekerija, Harun e vëllai i tij Musa
Davudi, Sulejmani, Iljasi, Ejjubi
Një tjetër Eljesa, vëllai i Isait – Ruhullah*
Njëri Dhulkifl, tjetri i dërguari Junus
Dhe vula e profetëve, i drejti Muhamed Resulullah
Uzejri, Lukmani, Dhulkarnejni
Për ta mendime të ndryshme ka
Dikush thotë janë miq të Zotit, dikush thotë Nebijullah*”
Secili nga profetët e lartpërmendur është si një fletë e pastër, së cilës nuk i është shënuar as edhe një gjë e vockël nga jashtë. Çfarëdo që është shënuar aty, është shkruar me dorën e Plotfuqishme, me lapsin e Fatcaktimit dhe me qëllimin për të udhëhequr njerëzit drejt së Vërtetës e për t’u shpalosur para dëshmisë, vlerësimit e përfitimit të njerëzimit.
Sikur e përmendëm edhe më lart, edhe pse ka nga ata
dijetarë që e kanë pranuar se profetët mund të kenë pasur lapsuse apo devijime
para periudhës së shpalljes, numri i tyre asnjëherë nuk ka qenë i konsiderueshëm
dhe kjo teori është hedhur poshtë dhe është kritikuar rreptë nga shumica e
dijetarëve islamë, të cilët mbrojnë teorinë se çdo profet është i ruajtur nga
mëkati që nga çasti kur lind. Kjo teori është bazuar në fakte të
pakundërshtueshme dhe është provuar me shpallje e me norma kur’anore.
352 Muslim, Fedail 1; Tirmidhi, Menakib, 1.
353 Bediuzzaman, Fjalët, Vetëtimat
354 Këto tre fjali do të sqarohen më poshtë
355 Muslim, Iman, 326.
356 Buhari, Enbija, 48; Muslim, Fedail, 144; Ebu Davud, Sunne, 13.
* Kurban i Zotit. Quhet kështu se i ati, Ibrahimi (a.s.), do ta sakrifikonte për të përmbushur vullnetin e Zotit
* Shpirti i Allahut. Ai u krijua pa baba, me shpirtin që i fryu Zoti
* Nebijullah – Profet i Zotit
