Surja Nasr – 110
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
- إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ
- وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا
- فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا
Shqipërimi
- Kur të arrijë ndihma e Zotit dhe fitorja,
- Dhe i sheh njerëzit të hynë turma-turma në fenë e Allahut.
- Ti, pra, lartësoje Zotin tënd duke falënderuar dhe kërko falje prej Tij. Ai vërtet pranon shumë pendimin, është mëshirues i madh.
E zbritur gjatë periudhës medinase, ka tre ajete. Surja Nasr, quhet ndryshe edhe si surja “Idhe xhe’e”.
Transmetohet nga Aishja (r.a) të ketë thënë: Pas zbritjes se sures جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ Profeti (alejhi selam) në çdo namaz që falte lexonte shpesh në ruku dhe sexhde سبحانك اللهم ربنا وبحمدك اللهم اغفر لي ” Zoti ynë është i pastër nga të gjitha cilësitë që tregojnë mangësi! Të gjitha lavdet dhe lavdërimet janë për Allahun, Allahu im më fal mua”.[1]
Omeri (r.a) e ftonte Ibn Abasin (r.a) në kuvendin e konsultimit edhe se ishte në një moshë që cilësohej fëmijë. Sahabëve të tjerë, që kishin marrë pjesë në luftën e Bedrit u dukej e çuditshme kjo situatë. Një ditë, Omeri (r.a) pyeti të pranishmit në kuvend se çfarë mendonin rreth sures Nasr. Përgjigjet ishin të ndryshme. Në fund pyeti edhe Ibn Abasin (r.a). Përgjigja e tij ishte: “Kjo trego që Profeti e ka përmbushur detyrën e tij dhe i është afruar fundit të jetës në këtë botë”. Omeri (r.a) duke e vlerësuar për përgjigjen tha: “A ka njeri që e kundërshton pjesëmarrjen e këtij djaloshi në kuvendin tonë?”[2]
Transmetohet që kur zbriti kjo sure, Profeti Muhamed (s.a.s) ka thënë: نعيت الي نفسي “Mu njoftua që do të ndërrojë jetë”[3]. Për këtë arsye kjo sure quhet edhe surja التوضيع, surja e “lamtumirës”.
Në një transmetim tjetër thuhet që: “Kur zbriti kjo sure Profeti (s.a.s) e thirri Fatimen (r.a) pranë vetes dhe i tha: نعيت الي نفسي ‘Mu njoftua që do të ndërrojë jetë’, në fillim ajo qau, më pas buzëqeshi. Kur e pyetën për arsyen ajo thotë: “Në fillim më njoftoi që do të ndërronte jetë dhe qava, pastaj më që unë do të jem e para nga familja që do të shkoj pas Tij në botën tjetër dhe u gëzova”. Ka transmetime që kjo sure të ketë zbritur gjatë ditëve të teshrikut në Haxh, pra në Meke. Sipas disa interpretuesve të Kuranit kjo është surja e fundit e zbritur në Kuran, jo në baza ajetesh por në bazë suresh.
Interpretimi (Tefsir)
إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ
- Kur të arrijë ndihma e Zotit dhe fitorja,
نَصْرُ اللَّهِ ka kuptimin “ndihma e Allahut“. Premtimi i Allahut të Lartë për ndihmë dhe fitore që, Profetin e Tij dhe besimtarët do t’i bëj triumfues përballë armiqve të tyre. Kjo ndihmë dhe fitore, është fitorja e Profetit (s.a.s) kundrejt politeistëve e arabëve, dhe çlirimi i Mekës. Është thënë edhe që, kjo është ndihma e Allahut për besimtarët dhe urdhri për çlirimin e vendeve të politeizmit nga besimtarët. Kuptimi i çlirimit nuk ka të bëjë vetëm me çlirimin e vendit, por më tepër ka të bëjë me çlirimin e zemrave me besim dhe islam. Arsye që, ky çlirim është kuptuar si çlirimi i Mekës është sepse, zemrat e atyre që ishin të mbyllura ndaj fesë për shkak të refuzimit që i bënë Kurejshët islamit, pas çlirimit të Mekës dhe Taifit futen në islam grupe-grupe.
Buhariu transmeton nga Amr b. Seleme të këtë thënë: Në kohën e çlirimit, të gjithë vrapuan për tek i Dërguari i Allahut (s.a.s) dhe u konvertuan në mysliman. Të gjithë popujt i kishin sytë nga Meke për të pranuar Islamin dhe thoshin: “Le ta lëmë Atë me popullin e Tij, nëse i fiton atëherë do të thotë që është profet”.
“Çlirimi” për të cilin flitet në sure, ashtu siç thotë edhe shumica që është çlirimi i Mekës, në të njëjtën kohë, është edhe hapja e zemrave ndaj fesë së Allahut. Me hapjen e derës së islamit për të gjithë botën, u quajt si çlirimi i çlirimeve. Shtrirja e islamit menjëherë në të gjithë gadishullin arabik dhe prej aty në të gjithë botën, çlirimet materiale dhe shpirtërore të islamit filluan pas hapjes së dyerve të Qabes.
Sipas Meududit komentimi i ajetit është në kështu: Ajo çka kuptohet nga Fetih nuk është një fitore e caktuar në një luftë. Në fakt, këtu ka për qëllim një fitore të pakontestueshme. Kjo është një periudhë e tillë që, nuk ka mbetur më asnjë fuqi që t’i dalë ballë islamit dhe islami ka triumfuar në të gjithë Arabinë. Disa interpretues të Kuranit në këtë ajet kanë kuptuar çlirimin e Mekes. Por, çlirimi i Mekes ka ndodhur në vitin e 8-të hixhri, ndërsa kjo sure ka zbritur në fundin e vitit të 10-të hixhri. Ndër të tjera, edhe interpretimi i Ibn Abasit (r.a) bie ndesh me këtë mendim. Ai është i mendimi që, surja Nasr është surja e fundit e zbritur në Kuran. Në këtë situatë, ajeti nuk mund të ketë kuptimin e çlirimit të Mekes. Sepse, surja Teube ka zbritur pas kësaj sureje. Atëherë, si është e mundur që surja Nasr të jetë surja e fundit e zbritur në Kuran?
Padyshim që, çlirimi i Mekes nga një pikëpamje mund të cilësohet si fitore e pakontestueshme. Sepse, pas kësaj ngjarje politeistëve iu dobësua hovi që kishin ndaj myslimanëve. Pavarësisht kësaj, mes politeistëve kishte akoma forcë e fuqi të mjaftueshme. Vetëm pas fitoreve të arritura në Taif dhe Hunejn u bë e mundur që Islami të triumfonte në të gjithë Arabinë, dhe kjo zgjati dy muaj pas çlirimit të Mekës.
Pra, kishte kaluar periudha kur njerëzit futeshin në Islam nga dy e nga tre, dhe tani kishte ardhur koha kur njerëzit futeshin në grupe e fise në Islam. Kjo situatë kishte filluar në fillim të vitit të 9-të hixhri. Për këtë arsye, ky vit u quajt si “viti i grupeve”. Nga çdo cep i Arabisë njerëzit vinin në grupe te i Dërguari i Allahut (s.a.s) i jepnin besën Atij dhe futeshin në Islam. Kur Profeti (alejhi selam) kryen haxhin e lamtumirës në vitin e 10-të, të gjithë arabët ishin bashkuar nën një flamur dhe nuk kishte mbetur më asnjë politeist.
Sipas disa interpretuesve bashkëkohorë, me Fetih nuk ka si qëllim çlirim e vendeve, por më tepër ka si qëllim çlirimin e zemrave me iman dhe Islam. Ndoshta, ky është edhe më i madhi. Çlirimi i vendit bile kalon nga çlirimi i zemrave. Pa u çliruar zemrat, nuk mund të çlirohen vendet. Edhe nëse bëhet, atëherë ky quhet pushtim e invazion.
وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا
- Dhe i sheh njerëzit të hynë turma-turma në fenë e Allahut.
Njerëzit futen kur ti i sheh. Në ajet nuk është shprehur دخُلُو u futën, por يَدْخُلُونَ futen, duke dhënë sihariqin që nuk do të futen të gjithë njëherësh, por kur të fillojnë të futen do të vijojnë njëri pas tjetrit. “Nas” njerëzit, përfshin arabët dhe jo arabët, dhe ata që hyjnë në të ardhmen futen në këtë kategori. Pra, futen dhe do të futen. Pra, futen aq shumë, në أَفْوَاجًا turma-turma dhe në grupe. Pas çlirimit të Mekes nuk ka pasur luftë tjetër përveç Hunejnit dhe Taifit, dhe gjatë kësaj periudhe paqeje që zgjat dy vjet deri në largimin e Profetit (s.a.s) nga kjo botë, të gjithë arabët duke ardhur te Profeti (alejhi selam) në gupe, në turma dhe delegacione të shumta, i japin besën Profetit (alejhi selam) dhe futen në Islam. Kur të vijë ndihma dhe fitorja e premtuar nga Allahu i Lartë, dhe kur t’i shohësh njerëzit të futen turma-turma në fenë e Allahut,
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا
- Ti, pra, lartësoje Zotin tënd duke falënderuar dhe kërko falje prej Tij. Ai vërtet pranon shumë pendimin.
Allahu i Lartë i thotë Profetit (s.a.s) kur e gjithë Arabia të bëhet myslimane dhe kur t’i shohësh njerëzit të futen në Islam grupe-grupe, do të thotë që misioni Yt në këtë botë është drejt fundit. Pas kësaj, e ka urdhëruar Profetin (alejhi selam) që të angazhohet me falënderim dhe lartësimin e Allahut (xh.sh). Sepse Ai (s.a.s) vetëm me ndihmën e Allahut arriti një sukses kaq të madh.
Në këto ajete, Allahu i Lartë e urdhëron Profetin (alejhi selam) që, kur të vijë ndihma e Allahut e t’i shohësh njerëzit të futen në islam grupe-grupe, lartësoje Zotin tënd duke falënderuar dhe kërko falje prej Tij. Ky ajet i drejtohet Profetit Muhamed (a.s), por duke qenë se veprimet e Profeti (s.a.s) janë shembull për çdo besimtar, duhet që çdo besimtar kur të shohë ndihmën e Allahut ta falënderojë Atë dhe të kërkojë falje prej Tij.
Këtu ka edhe një pikë të rëndësishme, ndryshimi ndërmjet një lideri të kësaj bote dhe profetit. Në së një lider i kësaj bote arrin të kryej një revolucion të madh, ai njeri duke u mburrur me udhëheqjen e tij do të organizonte festime të shumta. Ndërsa, Profeti Muhamed (alejhi selam), i cili, për një kohë relativisht të shkurtër 23 vjeçare duke ia shndërruar rrënjësisht popullit të tij besimin, ideologjitë, moralin, kulturën, politikën e ekonominë, si dhe botëkuptimin rreth luftës; arriti ta nxirrte popullin nga injoranca e errët ku ishte zhytur, duke e sjellë në një gjendje që ishin të përshtatshëm për të udhëhequr gjithë e botës. Pavarësisht këtij fakti, në vend që të festonte e të krenohej me arritjet e Tij, Atij (s.a.s) iu urdhërua që të falënderonte Allahun dhe të kërkonte falje prej Tij.
Lartësimi i Zotit është lartësimi i Tij nga çdo e metë. Sipas transmetimit të interpretuesve të Kuranit kur e pyesin Profetin (s.a.s) për tesbihun thotë: “Lartësimi i Allahut nga çdo e metë”[4]. Pra, tesbih ka kuptimin e lartësimit të individualitet të Allahut, atributeve dhe emrave të Tij nga çdo e metë e mangësi. Sipas Ebu Suud ka edhe kuptimin: “duke e falënderuar Allahun të thuash Subhanallah”.
Kuptimi i “hamd” këtu është në këtë formë: “As që duhet ta çosh nëpër mend që ky sukses u arrit me marifetet e tua. Kjo ka ndodhur plotësisht më mëshirën e Allahut. Për rrjedhojë, falënderoje Allahun dhe, shprehe këtë me gjuhë e zemër. Sepse, realizuesi i një vepre kaq të madhe dhe krijuesi i këtij suksesi të madh është vetëm Allahu (xh.sh) dhe, vetëm Ai është i denjë për t’u falënderuar.”
Një kuptim tjetër i “tesbihut” këtu është: “Allahu nuk ka nevojë për përpjekjet tuaja që të lartësojë fjalën e Tij. Shpreheni këtë të vërtetë dhe, duhet ta besoni plotësisht se, suksesi i përpjekjes tuaj arrihet vetëm me mbështetjen dhe ndihmën e Allahut. Allahu ia bën të mundur realizimin e një punë cilit të dojë Ai prej robërve të Tij. Që robit t’i jepet një mundësi e tillë për të realizuar diçka, është prej mirësisë së Allahut. Dhe, mirësia e Allahut ndaj jush është që t’jua japi juve nderin për t’i shërbyer fesë së Tij.” Po ashtu, të thuash “subhanallah” shpreh edhe një lloj habie apo çudie. Kur ndodh diçka që është e vështirë të perceptohet nga mendja njerëzore themi “Subhanallah”. Dhe kuptimi është që, asgjë tjetër përveç forcës e fuqisë së Allahut nuk mund ta krijojë diçka kaq mahnitëse.
وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا kërko falje prej Tij, Ai vërtet pranon shumë pendimin. Ata që kthehen me pendim, Ai i fal.
Teube ka kuptimin e pendesës ndaj gjynahut të kryer dhe është një kthese për të qenë i vendosur që mos e përsërisësh më atë gjynah. Ndërsa, Istigfar ka kuptimin e të kërkuarit falje prej Allahu (xh.sh). Askush nuk mund të bëj teube për dikë tjetër veç vetes së tij, por mund bëj istagfar për gjynahet e të tjerëve, pra, mund të kërkojë që Allahu t’i falë ata. Në Kuran thuhet: رَبَّنَا اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ يَقُومُ الْحِسَابُ “Zoti ynë! Më fal (gabimet) mua edhe prindërit e mi, fali edhe të gjithë besimtarët ditën kur jepet llogaria.” (Surja Ibrahim, 41), si ky ajet ka edhe plot shembuj të tjerë. Për këtë arsye urdhri në ajet وَاسْتَغْفِرْه “ kërko falje prej Tij”, mbart edhe kuptimin që, Profeti (alejhi selam) nuk e ka të detyruar që të kërkojë falje vetëm për veten e Tij, por mund të kërkojë falje edhe për popullin e tij. Më tepër ky urdhër është që të kërkojë falje për popullin e Tij. Sepse, Allahu i Lartë e ka ruajtur Profetin Muhamed (s.a.s) nga gjynahet. Për rrjedhojë, istigafari i Tij është: që t’i mësoj njerëzve se sa i nevojshëm është istigfari, që t’i kërkojë falje Allahut për popullin e Tij dhe, duke qenë se Ai vazhdimisht lartësohej në grada, duke e parë gradën e mëhershme si më të ulët bënte istigfar.
Aishja (r.a) transmeton se, kohët e fundit profeti (alejhi selam) e kishte shtuar përsëritjen e shprehjes: سبحان الله وبحمده أستغفر الله وأتوب إليه dhe kur e pyesin për arsyen , Ai thotë: “Zoti im më njoftoi se do të më tregonte një shenjë nga populli im dhe, kur e pashë atë, më urdhëroi që ta falënderoja atë duke e lartësuar dhe t’i kërkoja falje Atij”.[5]
Këshillohet që, ai që fal namazin të bëj tre herë istigfar pas farzit, ai që fal namazin e natës (tehexhud) të bëj istigfar sa të dëshirojë deri në kohën sabahut dhe, ai haxhiu që bën haxh të bëj istigfar. Po ashtu, njoftohet nga transmetimet e ndryshme se duhet me bëj istgfar pas abdesit dhe çdo mbledhjeje. Profeti (s.a.s) pasi ngrihej nga mbledhja thoshte سبحان الله وبحمده أستغفر الله وأتوب إليه .[6]
Transmetohet që kur zbriti kjo sure Profeti Muhamed (s.a.s) mbajti një hutbe dhe tha: “Allahu, e la të lirë një rob që të zgjidhte midis takimit me Atë dhe kësaj bote, ai, robi zgjodhi takimin me Allahun.”[7] Robi për të cilin flet Profeti Muhamed (s.a.s) në këtë hadidh është vetë Ai. Ebu Bekri (r.a) që e kuptoi se çfarë donte të thoshte Profeti (s.a.s) dhe se Ai kishte preferuar largimin nga kjo botë, tha: “U flijofshim ne, pasuria jonë, paraardhësit e pasardhësit tanë për Ty, O i Dërguari Allahut!”
Në një tjetër transmetim thuhet: Kur Profeti (s.a.s) ia lexoi këtë sure shokëve të Tij u gëzuan, ndërsa xhaxhai i tij, Abasi (r.a) qau. Profeti (s.a.s) “Pse qan xhaxha?” Ai i tha: “Ty po të lajmërohet vdekja.” Profeti (s.a.s) ia ktheu: “Po, ashtu është”.[8]
[1]Buhari, Tefsiru Sure 110, 1, 2; Muslim, Salat 218-220.
[2] Buhari, Tefsiru Sure 110, 3.
[3]Buhari, Tefsiru Sure 110, 3; Alusi, Ruhul Meani, XXX, 326.
[4] Ibn Maxhe, Ikamet 179; Musne, V, 384; Alusi, Rruhu’l-Meani, XXX, 326.
[5] Muslim, Salat 221; Nesai, Sarik 3; Ibn Maxhe, Hudud 29; Darrimi, Rikak 15; Musned, II, 282, 341, 450; VI, 35, 77, 184.
[6] Muslim, Salat 218-220, Musefirrin 201; Ebu Daud, Salat 119, Edeb 27; Tirmidhi, Dauet 32.
[7] Buhari, Menekibul Ensar 45, Salet 80, Fadailul-Sahabe 3, Menekibul Ensar 45, Muslim, Fadailul Sahabe 2.
[8] Buhari, Tefsiru sure 110, 3; Darimi, Mukadime 14; Musned, I, 217, 344, 356, 449.
