Të qarit ka qenë fati ynë. Sa e sa vjet janë bërë që nuk dimë të bëjmë asgjë tjetër, veçse të qajmë. Për njerëzit që na janë ndarë nga jeta, për perandorinë e rrënuar, për trashëgiminë e shpërdoruar dhe shpresën e trimërinë që na mbeti jetime… Fanusi i jetës, të cilin e shohim në duart e Perëndimit, ka qenë i shtrirë shumë herë përpara nesh mbi gurin e arkëmortit… vdekja e tij daton që prej kohëve kur Niçeja i pati atribuar vdekjen zotit të imagjinatës së vet dhe pati deklaruar se “zoti vdiq!”. Në fakt, ai që vdiq ishte Perëndimi, ndërsa njeriu ynë ishte i ngratë. Njeriu ynë që gëzohej se po dilte nga burgu, por nuk e dinte se ishte duke u zhytur në mesin e një bataku… Njeriu ynë i përhumbur që refuzonte dhe mohonte gjithçka… Nga ç’burg po shpëtonte dhe ç’ishte ajo që po gjente? Asgjë prej gjëje… As po shpëtonte prej ndonjë gjëje, e as ishte duke gjetur gjëkafshë. I kish ndryshuar thjeshtë ritmi i jetës, por ajo që ndihej ishte po e njëjta daulle, por kësaj here me një melodi tjetër.
Po, shtriga Helenë po i binte violinës për një tjetër zemër. E ç’rëndësi ka se e kujt është emra, kur ngadhënjimi është i djallit… Te Christopher Marlowe viktima është Doktor Fausti, kurse te Gëtja thjesht Fausti. E dashura e të dy ashikëve lodra a nuk ishte Mbretëresha e Helenizmit? Djall ishte i njëjti djall, po kush ta kuptojë? Pardje si kalë prej druri para Trojës, dje një përbindësh që përpin mbarë Perëndimin, ndërsa sot një dragua i ulur mbi rrënojat e një qytetërimi të tërë. Një dragua, që së bashku me shpresat, na ka rrëmbyer edhe ndjeshmërinë…
Mund të ketë edhe të atillë që thonë: e ç’na duhet neve për flakët që përpinë Perëndimin, për rrënimin e tij; “e ç’dëm ka “uji i kulluar” prej kuakjeve të bretkosave?” Mirëpo çështja nuk ka qenë kurrë e këtillë. Tronditja atje ne na ka rrëzuar përdhe. Të gjitha barrierat janë rrëzuar; urat janë rrënuar, ndërsa ujërat u shndërruan në ligatina. Iku xhamia, e bashkë me të edhe mihrabi… Ne nuk mbetëm dot të paprekur prej këtij kiameti të përgjakshëm… Ah sikur të mund të kishim mbetur të paprekur. Nuk arritëm t’i bënim dot rezistencë këtij vakumi kaq të fuqishëm, pavarësisht vlerave që patëm përftuar e krijuar përgjatë shekujsh, ndaj edhe u përpimë. U përpimë, por dhëmbët që na prenë, na shqyen dhe përtypën nuk qenë dhëmbë të tjerë, por tanët.
Më pas qamë dhe u shastisëm, e “rrjedha e lotëve” nuk pati ndryshim nga ujëvarat… Qamë njësoj si jetimët që kanë humbur nënën a babanë, për të shkuarën dhe fatin e humbur të së ardhmes. Miku nuk qaset nga mirënjohja, armiku nuk ka të ngopur në keqbërje; fati i zi, ne të mbaruar, veç klithëm, por asgjë nuk ndryshoi. Mbi krye na qëndronte një re vajtuese, e përreth shoqëronte një oqean ulërimash.
Çdo natë e kaluam duke vajtuar me vargjet:
Ik atdhe! Vishu në të zezat e Qabes!
Zgjate njërin krah kah Varr’ i Profetit!
E tjetrin hidhe drejt Qerbelasë e Meshhedit!
Shfaqiu universit, brenda asaj bashkësie yjësie!”
(Namik Kemal)
dhe britmat të mbushura ia dërguam si lutje Fronit të Lartë. Po, u lidhëm fort pas Zotëruesit të gjithçkaje dhe me gjatësinë një këmbë, iu vumë pas shpresave të gjata sa minaretë, me shpresën që të vijë dita që “bulurima” të na thotë: “largohuni nga kjo gjendje që ju ka kapluar.” I besonim atij që i falte dritë shpresës sonë, që u jepte fuqi gjunjëve tanë; kombit tonë, njeriut tonë… Në zemër ndienim meloditë e optimizmit në çdo shtizë që na ngulej në zemër dhe shihnim se si tretej papritur çdo dritë festive e ndezur për të festuar ringjalljen tonë.
“Se shtrat i dhimbjes a gëzimit janë netët
Pa ardhur agimi, kushedi se ç’lind prej barkut të natës…”
(Rahmi)
Andaj ne le të përpiqemi, edhe pse gjendemi në kthetrat e njëmijë e një depresioneve, se në horizontin e agimit ka filluar të shfaqen agshole plot buzëqeshje. Por ne ende vazhdojmë të qajmë; dje ishim një rrënojë e ngratë, e sot shohim se mund të bëhemi, fare mirë, edhe kopshtije tulipanësh… Qajmë shpërbërjen e reve të ngurta, qajmë se si nisën të zbrazen shira të rrëmbyer prej qiellit tonë, pikërisht atëherë kur sytë kishin zënë të na thaheshin… Për zogjtë e porsalindur që i hedhin hapat të pasigurt, për farat që u bë kohë ç’prejse janë bërë gati e kanë veshur uniformën e jetës, për njëmijë vaje, njëmijë vuajtje atje tej…
Në duar mbajmë një buqetë trëndafilash, të rritur me vesën e përgatitur prej syve tanë dhe, si “të çuditshmit e këtij shekulli”, rrimë përballë portës nga vijnë “të ardhurit në dimër” dhe belbëzojmë shenjën e madhe: “ardhjen e një pranvere të pushtuar nga vallja e zymbylave, nga festa e farave që kanë zënë të lëshojnë kallinjtë e parë, nga shpërthimi i sythave trëndafilorë dhe nga melodia e zërit të ëmbël të bilbilit.
Mos na gjyko, nëse të kemi ardhur në praninë Tënde me disa lule në duar, të cilat pjesërisht na u thanë, edhe pse kur Ti i pate hedhur në tokë ishin fara të freskëta e plot gjallëri! “Mbretit i ka hije mbretërimi, e robit robërimi.” Ne jemi të huajtë/të çuditshmit e rrahur nga erërat e një kohës së keqe, që nuk u shkrimë dot kurrë në jetën e shpirtit e të zemrës, që dot s’u qashtërsuam.
“Mos e privo prej shikimit Tënd, me sy ndiqe ngado robin Tënd, o Mbreti im!”
(Ketenxhizade)
